Cinsiyet Eşitliği ve Kadın İstihdamı: Karikatürlerde Kadın Mühendisler

Bir ülkenin ekonomik kalkınması için kadın ve erkek iş gücünün etkili bir şekilde kullanılması önemlidir. Bu nedenle, teknolojinin sürekli gelişmekte olduğu günümüz şartlarında, ataerkillikten gelen eskiden kalma düşüncelerle kadına verilmiş olan roller içerisinde çalışma hayatında yer aldıkları meslek kavramlarının sorgulanması ve toplum gözünde yeniden inşa edilerek düzenlenmesi elzemdir. Geçmişin bir uzantısı olarak kurgulanan ve günümüze gelen kabul edilmiş toplumsal cinsiyet rolleri yüzünden halen bazı meslekler erkek mesleği olarak görülmektedir. Özellikle mühendislik mesleğinin ve mühendis kavramının eril özelliklere sahip olduğu önyargısı bulunmaktadır. Bu nedenle, çoğu zaman mühendislik işleri erkek cinsiyeti dışında başka bir cinsiyet ile bağdaştırılamamaktadır. Toplumda erkekler dışındaki cinsiyetleri hedef alan mesleki cinsiyete dayalı ayrımcılığın azaltılması ve ortadan kaldırılması veya meslekte cinsiyet eşitliğinin kabulü erken yaşta bireylerin eğitilerek farkındalığının arttırılmasıyla sağlanabilir. Bu farkındalığın kazandırılmasında görsel veya işitsel (okul eğitim, sosyal medya, reklamlar, televizyon programları vb.) işlevi olan çeşitli eğitim araçları kullanılabilir. Karikatürler, sahip oldukları mizah öğeleri sayesinde toplumdaki bireylerin öğrenme ve öğretme sürecinde kullanılan bu tip görsel araçlardan biridir. Eğitim ve öğretimde kavramları öğretmek veya pekiştirmek amacıyla yararlanılan karikatürlerin, genel anlamda toplumsal algı oluşturmak, algıyı yönetmek ve toplumsal değişime tanıklık etmek gibi özellikleri de bulunmaktadır. Kimi zaman eğlendirici olmakla birlikte bazı durumlarda düşündürücü unsurları içerisinde barındıran karikatürler güçlü iletişim araçlarıdır. Karikatürlerin; ötekileşmenin karşısında bir duruşla toplumsal cinsiyet eşitliğinin desteklendiği kullanımı ile toplumdaki meslek-cinsiyet algısını kıracak etkinin sağlanacağı ve mühendislik mesleğinin erkek cinsiyeti dışında temsilinin normalleştiği bir ortam oluşturulabilir. Bu çalışmanın amacı, karikatürlerde yer alan mühendis olgusunun toplumsal cinsiyet kavramı üzerinden sorgulanmasını sağlamaktır. Bu amaçla, web ortamında arama motorlarıyla ulaşılabilen mühendis ve cinsiyet kavramını anlatan karikatürler üzerinden Genel Sözlü Mizah Teorisi kullanılarak analiz gerçekleştirilmiştir. Çalışma, karikatürlerin içerik ve anlatım özelliklerinin meslek tanımlarının cinsiyet eşitliği açısından yeniden şekillendirilmesine tesir edebileceği ve kitle iletişim araçları arasında yer bulan pozitif veya negatif karikatür dilinin bu duruma katkı sunabilecek gücü olabileceği düşüncesi üzerine geliştirilmiştir. Çalışma sonucunda, mühendis kavramının yer aldığı karikatürlerde meslek-cinsiyet algısının erkek lehine olduğu anlaşılmakta ve mesleki cinsiyet eşitliğinin olmadığı görülmektedir.